اقلیتهای دینی و مذهبی آذربایجان قربانیان تبعیض مضاعف

گزارشی از وضعیت نامناسب چهار زندانی اهل حق در زندان اورمیه

چهار تن از پیروان مسلک اهل حق (علوی) که در آذربایجان علی الهی و گوران نامیده می شوند٬ در زندان مرکزی ارومیه در وضعیت بسیار نامناسبی به سر می برند.

سهندعلی محمدی (فرزند محمد)٬ بخشعلی محمدی (فرزند محمد)٬ عباداله قاسمزاده (فرزند قباد) و مهدی قاسمزاده (فرزند قباد) از پیروان فرقه آتش بیگی و از اهالی روستای "اوچ تپه" (قوشاچای - میاندوآب) هستند.

افراد مذکور در پی درگیریهای مسلحانه مهرماه ۱۳۸۳ بین نیروی انتظامی و جمعی از پیروان این فرقه درمیاندوآب دستگیر شده و همه آنها بعد از محاکمه٬ محکوم به اعدام شدند.
سابقه حوادث

اواخر سال ۱۳۸۲عده ای از ساکنین اهل حق روستای اوچ تپه٬ که اقدام به انتشار مطالبی در مورد فشارها و تبعیضهای وارده بر خود نمودند٬ تحت تعقیب ارگانهای امنیتی قرار گرفتند. انتشار این مطالب در پی آزار و اذیت بسیار شدید و رفتار غیر انسانی با یک سرباز اهل حق به نام حسین محمدی توسط فرماندهان آموزشگاه انتظامی "امام سجاد" ارومیه صورت گرفت. یکی از فرماندهان این پادگان از سربازان دیگر خواسته بود٬ که حسین ۱۹ ساله را اذیت کنند. او همچنین با مطرح کردن سخنان شنیع و غیر واقع در مورد زندگی و ارتباطات علویها٬ این سرباز را تحقیر کرده و او را در معرض فشارهای غیر قابل تحمل روانی قرار داده بود.

پنج تن از امضا کنندگان نوشته منتشر شده ازجمله سیفعلی شیری٬ سلطانعلی و حسین محمدی (فرزند سلطانعلی)بهار ۱۳۸۳ چندین ماه در بازداشتگاه اطلاعات اورمیه زندانی شدند.

علیرضا جوانبخت قولونجو٬ سخنگوی کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان٬ آسمک٬ در اردیبهشت ۱۳۸۳ به هنگام حبس در بازداشتگاه اداره اطلاعات در شهرچای ارومیه٬ شرح ما وقع را از زبان حسین محمدی و سیفعلی شیری شنیده است. سیفعلی شیری همچنین در صحبتهای خود به رفتار مأمورین اطلاعات با او در حین بازجویی که همراه با شکنجه و توهین های شدید به خانواده اش بوده٬ اشاره می کرده است. سخنگوی آسمک همچنین شاهد رفتار زشت نگهبانان زندان ـ که از طرف بازجویان تحریک می شدند ـ با این زندانی اهل حق بوده است.

بعد از آزادی موقت این زندانیها و به دنبال انتشار کتابچه ای در مورد عقاید اهل حق که توسط سلطانعلی محمدی نوشته شده بود٬ فشارهای وارده بر آنها بیشتر شده و موجب درگیریهایی بین نیروی انتظامی و اعضای فرقه گشته بود. شش تن از اعضای این فرقه از جمله سیفعلی شیری و سلطانعلی محمدی توسط عوامل نیروی انتظامی جان خود را از دست داده بودند. مهدی قاسمزاده در حالی که زخم عمیقی داشت٬ دستگیر شده و سهندعلی محمدی٬ بخشعلی محمدی و عباداله قاسمزاده بعد از درگیریها خود را به مسئولین قضایی کشور معرفی کردند. به گفته این سه نفر دلیل تسلیم شدنشان٬ تعهدات دولت مبنی بر آزادی آنها پس از بازجوئیهای لازم و همچنین حفظ صلح و آرامش منطقه بوده است.

احتمال لغو حکم اعدام

یکی از این زندانیان در مورد احتمال لغو حکم اعدام از طرف دیوان عالی کشور برای سه نفری که خودشان را تسلیم نموده بودند٬ به کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان٬ آسمک معلومات داده است. بر اساس همین معلومات به دلیل زخمی شدن مهدی قاسم زاده در جریان نا آرامیها٬ که به عنوان دلیل اثبات جرم در حکم صادره بر آن تأکید شده است٬ در مورد تغییر حکم دادگاه از طرف دیوان عالی کشور امیدی وجود ندارد.

همچنین به گفته این زندانی٬ تحقیقات جدید در مورد پرونده آنها نشان می دهد که گلوله شلیک شده به سرهنگ نیروی انتظامی که گفته می شد٬ توسط گورانهای اوچ تپه کشته شده٬ از اسلحه نیروهای انتظامی خارج شده است.

وضعیت نامناسب در زندان مرکزی اورمیه

مهدی قاسم زاده که در اثر شلیک مأمورین نیروی انتظامی از ناحیه پا زخمی شده بود٬ با وجود خارج کردن گلوله هنوز هنگام راه رفتن با مشکل مواجه می باشد. به گفته خود او٬ بعلت شکنجه ماموران٬ پایش عفونت پیدا کرده است. همچنین دست سهند علی محمدی که در زندان ترک برداشته٬ بعلت عدم ارایه خدمات پزشکی مطلوب٬ بطور سنتی بسته شده و کاملا بهبود نیافته است.

بنا به گزارشهایی که از زندان مرکزی اورمیه دریافت کرده ایم٬ این چهار زندانی تنها زندانیان علوی نیستند که مورد آزار و اذیتهای پی در پی مسئولین و مأمورین زندان قرار می گیرند. آن دسته از زندانیان اقلیت دینی و مذهبی که به جرمهای غیر عقیدتی وارد زندان شده اند نیز از این فشارها در امان نیستند. آنها همچنین از طرف بعضی از زندانیان شرور که از طرف مأمورین زندان تحریک می شوند نیز مورد آزار قرار می گیرند.

سهندعلی محمدی٬ بخشعلی محمدی٬ عباداله قاسمزاده و مهدی قاسمزاده در نهم شهریور سال ۱۳۸۵ صورتجلسه ای را تنظیم و امضا کرده اند٬ که در آن به آزار یک گوران علوی به اسم٬ مولا قلی محمدی اهل روستای گلدانلی اورمیه از طرف مسئول اندرزگاه شماره ۳ زندان مرکزی اشاره شده است.

این چهار تن همچنین روز ۲۸ مهرماه ۱۳۸۶ با انتشار یک نامه شش صفحه ای به نقض حقوق علویها (گورانها) از طرف حکومت جمهوری اسلامی ایران در طی ۲۹ سال گذشته اشاره کرده اند. آنها در این نوشته مواردی از کشته شدن علوی های آذربایجان را ذکر آورده اند.

همچنین در این نوشته به عدم صدور مجوز برای فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی علوی ها٬ منع ورود آنها به دانشگاهها و مراکز آموزش عالی٬ آزار و اذیت سربازان علوی در پادگانها و آموزشگاههای نظامی و تهدید و اذیت علویها در شهرها و روستاها به بهانه های مختلف٬ اشاره شده است.

آنها در این نوشته با اشاره به تعلیمات آیینشان در خصوص نخوردن غذای تهیه شده در بیرون از خانه خود٬ به مانع تراشی های مسئولین زندان برای خانواده هایشان که مواد غذایی مورد نیاز آنها را می آورند٬ اعتراض کرده اند. آنها می گویند که به علت عدم تغذیه مناسب و گرسنگی های گاه به گاه و طویل المدت٬ بسیار ضعیف گشته اند.

سه تن از آنها در روزهای مقارن با حمله به دراویش گنابادی قم و تخریب اماکن مقدس آنها (۲۶ بهمن ۱۳۸۶) به مدت ۲۰ روز به سلولهای انفرادی اداره اطلاعات منتقل و بعد از شروع به اعتصاب غذا به زندان ارومیه برگردانده شده اند. (مهدی قاسم زاده را بعلت عفونت پا نبرده بودند.)

این چهار زندانی همچنین به اوضاع عمومی زندان نیز اعتراض کرده اند. عدم اجازه ملاقات با افراد (مقامات) بازدید کننده٬ شیوع انواع بیماریها از قبیل ایدز٬ هپاتیت و سل در برخی از بندها و انجام نشدن اقدامات لازم بهداشتی٬ تحریک برخی از زندانیان شرور با تطمیع و تهدید آنها بر علیه زندانیان عقیدتی و سیاسی٬ شامل این موارد است.

هادی حمیدی شفیق دانشجو و فعال هویت طلب آذربایجانی که از ۲۰ آذر ۱۳۸۵ در زندان اورمیه به سر می برد٬ اخیرا به دلیل پیگیری حقوق این چهار زندانی و کمک به آنها تحت فشار مسئولین زندان قرار گرفته بوده است. او به همین جرم مدت یک هفته در انفرادی به سر برده است.

اقلیتهای مذهبی و دینی آذربایجان قربانیان تبعیض مضاعف

جمعیت علوی های آذربایجان که با نامهای گوران٬ اهل حق و علی الهی هم شناخته می شوند٬ هیچگاه دقیقا مشخص نشده است. بسیاری از آنها به خاطر رهایی از تبعیضها و فشارهای وارده مجبور به پنهان کردن مذهب و عقیده خود گشته اند. علویهای آذربایجان در تمام آذربایجان پراکنده اند. بنابر آمارهای غیر رسمی جمعیت علویهای تورک ساکن در استانهای آذربایجان غربی٬ آذربایجان شرقی٬ اردبیل٬ زنجان٬ همدان٬ قزوین٬ قم٬ مرکزی٬ تهران٬ کردستان (بیجار و قروه)٬ کرمانشاه (سنقر) و ... نزدیک دو میلیون نفر می باشد.

خاطر نشان می شود که علویها تنها گروه مذهبی - عقیدتی نیستند که از تبعیضهای اعمال شده از طرف حکومت رنج می برند.

دومین گروه مورد تبعیض٬ ترکهای سنی مذهب آذربایجان هستند. آنها ساکن شهرهای خوی٬ سلماس٬ اورمیه و پیرانشهر در استان آذربایجان غربی و شهرهای نمین٬ خلخال٬ عنبران در اردبیل بوده و نزدیک چهارصد هزار جمعیت دارند. تورکهای سنی مذهب از تبعیضهای اقتصادی٬ فرهنگی٬ اجتماعی و سیاسی فراوانی رنج می برند. آنها بسیار به ندرت در ادارات و مراکز دولتی به کار گرفته می شوند.

علیرغم مراجعت مکرر ترکهای سنی آذربایجان غربی به مسئولین جهت احداث مدارس دینی٬ هیچگاه این اجازه به آنها داده نشده است. پیگیری کنندگان را به ارتباط با کشورهای خارجی متهم نموده و تهدید به بازداشت کرده اند.

سومین گروه مذهبی بهایی های آذربایجان می باشند. سیاسیتهای اعمال شده بعد از انقلاب ۱۳۵۷ امکان زندگی برای آنها در داخل کشور را بسیار دشوار کرده است.

اگرچه شمار زندانیان اقلیتهای دینی و مذهبی آذربایجانی زیاد نیست٬ با اینحال این گروه نه چندان کم جمعیت تحت فشارهای اجتماعی و اقتصادی متعددی هستند. این در حالیست که آنها همچون سایر آذربایجانیها از ستم ملی و تبعیضهای زبانی نیز رنج می برند. در طول سالهای گذشته عده از از ترکهای سنی و علوی به خاطر فعالیتهای هویت طلبانه بازداشت شده اند. اقلیتهای دینی و مذهبی آذربایجان قربانیان تبعیض مضاعف هستند.

سه‌شنبه ۱۴ اسفند ۱٣٨۶ - ۴ مارس ۲۰۰٨
علیرضا جوانبخت
سخنگوی کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان - آسمک
quluncu@gmail.com