وضعیت حقوق بشر در آذربایجان

مصاحبه اویرنجی با فاخته زماني ريس انجمن دفاع از زندانيان سياسي آذربايجان

اویرنجی: اوج گرفتن دستگیریها و افزایش فشار بر فعالین ملی آذربایجان، جنبش دانشجوئی آذربایجان را بر آن داشت تا بخش عظیمی از انرژی خود را صرف فعالیت های حقوق بشری نموده و به نوبه خود مانع از شکل گیری و مستولی شدن فضای سانسور در آذربایجان شود. در این راستا اویرنجی در حد توان سعی در انعکاس اخبار بازداشتها داشته است. در شرایطی که فضای کاملا امنیتی بر شهرها و دانشگاههای کشور حاکم است، طیبعتا جنبش دانشجوئی آذربایجان، توان لازم و کافی در پوشش گسترده و همه جانبه اخبار بازداشتها را نخواهد داشت. اما با این حال ضمن ایجاد شبکه های گسترده مردمی و دانشجوئی در حد زیادی مانع از گسترش فضای سانسور شده و به نوعی زمینه ناکامی سیستم سانسور رژیم را فراهم نموده است. علاوه بر جنبش دانشجوئی آذربایجان سه نهاد مهم حقوق بشری آذربایجانی در سطح بین المللی فعالیتهای شایان توجهی در راستای احقاق حقوق زندانیان سیاسی آذربایجان انجام داده ند. کمیته دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان (آسمک) به سخنگوئی علیرضا جوانبخت، جمعیت دفاع از حقوق آذربایجانیان جهان به ریاست بویوک رسول اوغلو و انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان (آداپ) به ریاست سرکار خانم فاخته زمانی زحمات فراوانی در راستای دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان متحمل شده اند. صدور دهها اعلامیه از سوی سازمان عفو بین الملل و دیگر نهادهای بین المللی حقوق بشر همه مدیون فعالیتهای این عزیزان می باشد. اگرچه جنبش دانشجوئی آذربایجان ضمن حفظ استقلال عمل و در راستای منافع ملی آذربایجان گام بر می دارد، اما همکاری با نهادهای حقوق بشری را نه تنها نافی استقلال خود نمی داند بلکه ضرورت تاریخی حرکت ملی آذربایجان تلقی می کند. و صد البته این مصاحبه نیز در این راستا صورت گرفته است. از اینروی جهت آشنائی بیشتر با عملکرد سازمانهای مدافع حقوق بشر در آذربایجان سایت اویرنجی تصمیم به مصاحبه با فعالان حقوق بشر گرفته است. فعالانی که بدور از جناح بندیهای متداول سیاسی صرفا به دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان می پردازند. خانم فاخته زمانی از جمله فعالانی است که اگرچه نسبت به دیگر فعالان سابقه کمتری در حرکت ملی آذربایجان دارد ولی بواسطه هوش، متانت، درایت و منش بالای انسانی خود توانسته است، جایگاه انسانی رفیعی در بین خانواده های زندانیان سیاسی آذربایجان برای خود دست و پا کرده و اعتماد وسیع نهادهای حقوق بشر بین المللی را به مسئله آذربایجان جلب کند. سخنرانی اخیر ایشان در کنگره آمریکا آشکارانه از سوئی عملکرد ضد انسانی رژیم جمهوری اسلامی را افشا و از سوئی دیگر مواضع نژادپرستانه اپوزیسیون فارس و به وِیژه سلطنت طلبها را به چالش طلبید.

جنبش دانشجوئی آذربایجان به نوبه خود ضمن تشکر از ایشان به خاطر فعالیتهای ارزنده شان و پذیرش دعوت مصاحبه اینترنتی با سایت اویرنجی امیدوارست دیگر شخصیتهای حقیقی و حقوقی فعال در زمینه حقوق بشر نیز ضمن انجام مصاحبه های افشاگرانه زمینه قدرت گرفتن هر چه بیشتر حرکت ملی آذربایجان را فراهم آورند. در این راستا علاقمندان می توانند ضمن تماس با سایت اویرنجی نقطه نظرات و پیشنهادات ارزنده خود را مطرح سازند.

اویرنجی: ضمن معرفی خودتان شمه ای از فعالیت هائی که در این چند سال گذشته انجام داده اید را توضیح دهید؟

بعد از اتمام دوران تحصیلات متوسطه در شهر تبریز به کانادا مهاجرت کرده و در دانشگاه اوتاوا در رشته فیزیک مشغول به تحصیل شدم. بعد از گرفتن لیسانس فیزیک وارد دانشکده مهندسی در رشته الکترونیک با تخصص Specialization in Microwave and wireless Engineering شده و از همان دانشگاه فارغ التحصیل شدم. بعد از اتمام تحصیلات بعنوان مهندس تحقیقات در مراکز تحقیقاتی متعددی چون دانشگاه اوتاوا مشغول کار شدم. تقریبا" دو سال پیش برای کمک به بعضی از بازداشت شدگان آذربایجانی در کنار فعالیتهای شغلی ام با مراکز بین المللی حقوق بشری وارد ارتباط شدم. اما بعد از اعتراضات خرداد ۱۳۸۵ آذربایجان بدلیل حجم بیشتر کار مجبور شدم تا بطور تمام وقت روی مساله حقوق بشر در آذربایجان ایران تمرکز کنم. در طی این دو سال فعالیت، به رغم تمامی محدودیتها، نبود امکانات و مشکلات زیاد توانسته ایم با یاری دیگر فعالین آذربایجانی تا حدودی خفقان و بایکوت شدید در آذربایجان را بشکنیم و نقض حقوق بشر را در عرصه های مختلف بین المللی مطرح کنیم. بطوریکه مساله حقوق بشر در آذربایجان امروز به گفتمان روز تبدیل شده است.

در نتیجه ارتباط مستقیم انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان (آداپ)در این دو سال بیش از صد بیانیه در خصوص نقض حقوق فعالین آذربایجانی از طرف مجامع جهانی و حقوق بشری چون سازمان ملل، عفو بین الملل، فرانت لاین، وزارت امور خارجه آمریکا و دیگر مراکز بین المللی و حقوق بشری صادر شده است.

با بسياری از این سازمانهای بین المللی تماس نزدیکی داریم و در بسياری از امور با آنها مشاوره و به سؤالاتشان پاسخ می‌دهيم. سازمان عفو بين الملل، نظر خود را بارها در مورد انجمن ما بطور کتبی اظهار نموده است. اين امر بخاطر همکاری نزدیکی است كه با آنها داریم. علاوه بر این سال گذشته برای جلب حساسیت جهانی نسبت به مساله حقوق بشر در آذربایجان دیدارهای مختلف در آمریکا و اروپا داشتیم. حدود ۴ ماه در سازمان ملل مرکز ژنو، یکماه نیز در سازمان عفو بین الملل در لندن از نزدیک با آنها کار کردیم.

اویرنجی: بطور کلی جایگاه فعالیت های حقوق بشری در مجامع بین المللی چگونه است؟

امروزه تقریباً تمامی دولتها در سراسر نقاط جهان و در هر سطحی از توسعه، پایبندی خود را به حقوق بشر ابراز می دارند. اما همیشه اینطور نبوده است. قبل از جنگ جهانی دوم، چگونگی رفتار یك حكومت در قلمرو خود با اتباعش، موضوعی مربوط به حق حاكمیت آن كشور محسوب می شد؛ یعنی حكومت، بالاترین قدرت را در امور داخلی خود داشت. در هولوكاست در طی جنگ جهانی دوم، نازیها بطور سازمان یافته‌ای میلیونها نفر از یهودیان اروپایی را كشتند. تنفر شدید جهانی نسبت به این وحشیگری باعث یك تحول فكری عظیم گردید. حقوق بشر وارد جریان اصلی مناسبات بین الملل شد. و از زمان پایان یافتن جنگ سرد، تلاشهای بین المللی برای ارتقاء حقوق بشر شدت یافته است. از اینرو هم اکنون تلاش های تمامی کشورهای متمدن در جهت تقویت حقوق بشر است. سازمانهای توسعه حقوق بشر در سراسر جهان گامهای مهمی را برای به رسمیت شناختن و حمایت از حقوق بشر بر می دارند. حتی دولتهای دیکتاتور نیز خود را اگر چه در ظاهر باشد ملزم به رعایت موازین حقوق بشری می دانند.

اویرنجی: به نظر شما فعال حقوق بشری چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

یک فعال حقوق بشر کسی است که سعی می کند حقوق بشر رعايت شود يا حقوق بشر آسيب نبيند، مدافع حقوق بشر باید نسبت به نقض حقوق بشر حساس بوده و با در نظر گرفتن موقعیت و وضعیت اشخاصی که حقوقشان ضایع می شود از امکانات موجود حداکثر استفاده را نموده تا جائیکه امکان دارد تاثیر مثبتی در وضعیت موجود داشته باشد. منظور از حداکثر استفاده از امکانات این است که بتواند تمام کیس های موجود را در نظر گرفته و در صورت کمبود امکانات عادلانه به پرونده های مختلف اولویت بدهد. همچنین یک فعال حقوق بشر نه تنها به شخص موجود بلکه به مسائل از دید وسیع بنگرد و بدون تبعیض اطلاعات رسیده را با دقت و صادقانه منعکس کند. مدافعان حقوق بشر بایستی در دفاع از حقوق بشر از زبان حقوقی بهره بگیرند و از تحریف و بزرگ نمایی های بی مورد و سیاست بازی بپرهیزند.

اویرنجی: در مورد مساله حقوق بشری در داخل و خارج بیشتر چه گروه ها و یا افرادی به شما کمک کرده اند و یا با چه اشخاص و گروههایی در ارتباط بوده اید؟

تقریبا" تمام گروههای فعال در حرکت ملی آذربایجان کم و بیش با ما همکاری کرده اند. بدون کمک آنها تمام موفقیت های بدست آمده امکان پذیر نبوده است. نام بردن از افرادی که در داخل کشور با ما همکاری کردند امکان دارد که امنیت آنها را به مخاطره بیاندازد. ولی آنها با به خطر انداختن جان خود اطلاعات را به ما رسانده تا آنها را به مراکز بین المللی ارسال کنیم. اگر توانسته ایم تاثیر مثبتی در وضعیت فعالین زندانی بگذاریم در سایه همکاریهای مستمر فعالین داخل کشور بوده است. در خارج از کشور هم تلویزیون گون آذ و بعضی از مسئولین تشکیلات کمکهایشان را از ما دریغ نکردند. برای تکمیل فعالیتهای خود در زمینه حقوق بشر در آذربایجان همکاریهای نزدیکی با دیگر سازمانهای حقوق بشری آذربایجانی نیز داشته ایم.

اویرنجی: همانطوریکه مستحضرید در این سال ما شاهد دو رویداد مهم در تاریخ فعالیت حرکت ملی آذربایجان در عرصه بین المللی بودیم که یکی کمپین جهانی فرانت لاین و دیگری به بحث گذاشته شدن حرکت ملی آذربایجان در شبکه الجزیره می باشد، ضمن توضیح مختصر در این باره بازتاب ایندو رویداد در عرصه بین المللی چگونه بود؟

به موجب قانون اساسی ایران و کنوانسیونهای حقوق بشر، خواسته های ملت آذربایجان تماما قانونی بوده و سرکوب آنها به عناوین مختلفی از جمله پان ترکیست، تجزیه طلب، خائن و... بی شک محکومیت حاکمیت را در عرصه بین المللی بدنبال خواهد داشت.

امروز در نتیجه پشتیبانی عفو بین الملل از مدافعین حقوق آذربایجانیها و توجه این سازمان به حقوق از دست رفته ملتهای مختلف در ایران ما توانسته ایم در عرصه بین المللی اگر چه با وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم تا حدودی دیده شویم. یکی از این نتایج کمپین جهانی فرانت لاین بود. همچنین در بخش خبر رسانی فعالیت های ژورنالیستهای آذربایجانی چون خانم خدیجه اسماعیل اووا در خور تمجید می باشد. روی هم رفته روز به روز در عرصه بین المللی حرکت ملی آذربایجان شناخته شده و امیدواریم حمایت و دقت جهانیان را روز به روز به این حرکت هویت طلبی جلب بکنیم.

اویرنجی: وضعیت سازمان ها و انجمن های آذربایجانی در خارج از کشور چگونه است؟ و با چه مشکلاتی مواجه میباشند؟ چگونه می توان در پیشبرد این فعالیت ها گام برداشت؟

نه تنها سازمانها و انجمنهای مدافع حقوق بشری آذربایجانی بلکه تقریبا" تمامی تشکیلاتهای آذربایجانی با استانداردهای بین المللی سازماندهی نشده و سیستماتیک عمل نمی کنند. بازده کاری بسیار ضعیفی داشته و به جای مطابقت دادن هر چه بهتر خود با استانداردهای روز دنیا گاها" به صرف انرژی بر روی اعمال منفی و یا کشمکش های درونی و یا به اختلافهای بین تشکیلاتی و اشخاص متمرکز شده اند.

عدم تحرک کاری، رعایت نکردن قانونهای کاریف عدم تاثیر فعالیتهای مثبت به علت کثرت فعالیتهای منفی، صرف انرژی بدون در نظر گرفتن تاثیر و بازدهی پروژه و بحثهای تمام نشدنی بر روی موضوعهای محدود بدون نتیجه نمونه هایی از مشکلات موجود می باشند.

با رعایت اصول کاری و در نظر گرفتن اهداف اصلی که انعکاس نقض حقوق اولیه آذربایجانیها در ایران و سرکوب غیر انسانی فعالین آذربایجانی می باشد در این زمینه، میتوان گامهای بعدی را با قوت هر چه بیشتر برداشت.

ما در راه سیستماتیک کردن انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی (آداپ) تلاش می کنیم و علی رغم اینکه فعالین مختلفی در داخل و خارج با ما فعالیت می کنند، شدیدا" با کمبود کادر متخصص روبرو می باشیم. ما بعد از رسیدگی به موارد بسیار ضروری که سالیان به آن بی توجهی شده بود بعنوان مثال گزارش های دقیق به مراکز حقوق بشری نمونه ای از آن است و شناساندن حرکت آذربایجانی در جوامع بین المللی در ماههای گذشته تمرکز خود را برای ایجاد یک سازمان حقوق بشری با استانداردهای روز دنیا نموده ایم. و با همراه ساختن چند فعال حقوق بشری خارجی از حمایت آنها نیز بهره می جوییم.

اویرنجی: همانطوریکه می دانید درسال های اخیر عده زیادی از فعالین حرکت ملی آذربایجان بدون جرم بازداشت و یا زندانی و تهدید شده اند این افراد چگونه می توانند نقض حقوق شان را بیان نماییند؟

این افراد در صورت امکان ضمن نوشتن گزارشی در خصوص اینکه آیا قانونهای که دولت ایران خود به رسمیت شناخته تا در زمان بازداشت یا مدت حبس حقوق یک فرد رعایت شود شده است یا نه؟ اگر رعایت نشده حتما" آن موارد را به ما نوشته تا ما نقض حقوق آنها را با مقایسه قوانین بین المللی حاضر و به جوامع بین المللی منتقل می کنیم.

اویرنجی: طبق گزارشاتی که در دست است دانشجویان و دانش آموزان آذربایجانی زیادی در این یک سال اخیر به فعالیت های هویت طلبانه اعم از انتشار نشریات دانشجوئی، شرکت در مراسم قانونی ‚ اعتراضات مدنی و... توسط دولت ایران بازداشت، زندانی، تعلیق، محروم از حق تحصیل و توبیخ و یا از دانشگاه اخراج شدند که سایت اویرنجی http://www.oyrenci.com/ و سازمان ها و انجمن های حقوق بشری این اخبارها را انعکاس دادند آیا در عرصه بین المللی می توان نسبت به احقاق حقوق این افراد اقدام کرد؟

همانطوریکه قبلا" اشاره کردیم بعلت کمبود پرسنل ما مجبور می شویم به کیس های ضروری مانند خطر شکنجه، بازداشت و .... اولویت بدهیم و بعد از آنها به دیگر موارد توجه می کنیم. تعلیق، محروم از حق تحصیل و توبیخ و یا اخراج از دانشگاه اینها بسیار موارد مهمی هستند و در صورتی که این ارگانهای دانشجوئی گزارشهای دقیقی را تنظیم بکنند ما در اولین فرصت حتما" آنها را به مراکز بین الملللی خواهیم رساند.

اویرنجی: شکل گیری گروهای مدافع حقوق زنان و کودکان تورک را چگونه می بینید؟

در چند هفته گذشته چند گروه مدافع حقوق زنان و کودکان که بعضی از آنها جدیدا" شکل گرفته به ما مراجعه کردند ولی هنوز به علت کار زیاد فرصت مطالعه فعالیتهای آنها را نیافته ایم ولی هر دو موضوع به علت تبعیضهای دو چندانی که به آنها می شود، بسیار باید مورد توجه قرار بگیرند. جای خالی این سازمانهای در مدت زمانی که من در سازمان ملل در ژنو مشغول کار بودم احساس می شد و همچنین نبود فعال حقوق زن و کودک به دفعات در جلسه های سازمانهای حقوق بشری با مسئولان امنستی یا سازمان ملل در ژنو دیده می شد.

اویرنجی: در ایران غیر از آذربایجانیها تورکهای دیگری از جمله تورکمن ها و تورکهای قشقایی و تورکهای خراسان و.. هستند آیا شما با فعالان حقوق بشری اینها در ارتباط هستید؟

بلی- ما ارتباطی نزدیکی با فعالان حقوق بشر ترکمن داریم برای مثال در ماههای گذشته در خصوص نقض حقوق ترکمنها ما توانستیم بیانیه های از سازمان عفو بین الملل و وزارت امورخاجه آمریکا بگیریم. ولی معلوماتی از دیگر گروههای تورک در ایران هنوز بدست ما نرسیده است.

اویرنجی: همانطوریکه می دانید ایران یک کشور کثیرالمله می باشد غیر از تورکها ملتهای دیگری هم در دفاع از حقوق شان فعالیت می کنند از جمله عرب ها و بلوچ ها و... شما فعالیت اینها را چگونه می بینید؟

عرب ها و بلوچها هر دو مانند اکثر ملتهای غیر فارس در ایران از ستم ملی تاثیر های بسیار منفی به عنوان ضعف توانایی ارتباط با سازمانهای بین المللی دارند این مساله در خصوص بلوچها بسیار مشهود است و اختلافهای بین سازمانی مخصوصا بین عربها باعث شد که برای مثال در بازداشت دست جمعی در مسجد اهواز این گروهها نتوانستند اخبار مربوط به این بازداشتها را بخوبی منعکس کنند که در آن زمان ما به این گروهها یاری کردیم و توانستیم باز بیانیه ای از عفو بین الملل یا امنستی بگیریم.

در خصوص بلوچها باید گفت آنها هم اگر چه دارای سازمانهای حقوق بشری هستند ولی آنطور که باید باشند هنوز نیستند تابستان سال گذشته در مدت کاری که من در امنستی مشغول کار بودم به علت ضعیف بودن سازمانهای حقوق بشر بلوچ مدتی از زمان کاری من صرف همکاری با آنها برای تنظیم بیانیه ای بود در خصوص بلوچها که خوشبختانه هم این زحمات نتیجه خوبی داشت و بعد ها بیانیه ای کامل از طرف امنستی صادر شد.

ما گزارش آقای یعقوب مهر نهاد را به وزارت امورخارجه آمریکا نوشتیم که از آنجا هم ما شاهد انتشار بیانیه ای بودیم.

اویرنجی: همانطوریکه می دانید بعضی طیف ها خواستار فعالیت با گروهای حقوق بشری مرکزگرا وبرخی طرفدار فعالیت مستقل هستند نظر شما چیست ؟

علت اینکه من به فعالیت حقوق بشری در مورد مسائل آذربایجان مشغول شدم و ما آداپ را بنیان گذاری کردیم این بود که نه تنها این سازمانهای حقوق بشری مرکز گرا مسایل حقوق بشری مربوط به آذربایجانیها بلکه تمامی ملتهای غیرفارس را مطرح نمی کردند بلکه در مواردی هم کارشکنی های هم از طرف این مراکز صورت گرفته و می شود. البته بعضی کمیته ها و اشخاص حقوق بشر آذربایجانی با سازمانهای مرکز گرا فعالیت می کند ولی چون آداپ علیرغم وجود مشکلات و کمبودهای اشاره شده بطور مستقیم با مراکز حقوق بشری و جوامع بین المللی ارتباط دارد نیازی به ارتباط با آنها را نمی بینیم.

اویرنجی: آیا شما با دیاسپورای تورک در مسائل حقوق بشری ارتباط داشتید؟ چگونه می توان از طریق آنها نقض حقوق بشر در آذربایجان را مطرح نمود؟

نه نداشتیم اما در راستای توسعه سازمان آداپ ارتباطهای خود را با مراکز حقوق بشری بیشتری از جمله دیاسپورای تورک براقرار خواهیم کرد. ما می توانیم از مدیاهای موجود در کشورهای تورک زبان استفاده کرده و مسائل و مشکلات مربوط به آذربایجانی ها در ایران را در آنجا مطرح سازیم

اویرنجی: از اينكه وقتتان را در اختيار ما قرار داديد خيلي متشكر هستيم.

بر گرفته از سایت جنبش دانشجوئی آذربایجان http://www.oyrenci.com/