" اخراجي‌ها ۲ " و داستان مکرر بلاهت ترکان در سینمای ایران

سعید نعیمی

اولین نمایش فیلم سینمایی " اخراجي‌ها ۲ " امشب و با حضور مسعود ده نمکی کارگردان ، برخی بازیگران و سایر عوامل فیلم در سینما آفریقای تهران برگزار گردید ، بنده نیز جهت تماشای فیلم دعوت شده بودم .

داستان فیلم ادامه قسمت قبلی و مربوط به جبهه رفتن گروهی است که حضورشان در جبهه نه بر اساس تعلقات ایدئولوژیک بلکه بر حسب اتفاق و جو زدگی ناشی از تبلیغات داوطلب حضور در جنگ شده اند و ماجراهای جذابی را رقم زده اند واضح است که همین نگاه متفاوت و جسورانه به جنگ و جبهه موجب اقبال عمومی به قسمت اول این فیلم گردید.

از نکات مثبت فیلم اشاره آشکار به وجود جریان ریاکار و سودجو در ظاهر افراد متدین و انقلابی است که البته در ادامه داستان نقاب از چهره این به ظاهر انقلابی ها می افتد و سازشکاری و بی اصولی آنها نمایان میشود.

هرچند "اخراجي‌ها ۲" از جهت تکنیکی و مسائل فنی نسبت به قسمت قبلی نواقص کمتری دارد لیکن محتوای قبلی در این قسمت نیز تکرار میشود و مثلا مبالغه در قساوت طرف عراقی و شهامت و شجاعت طرف ایرانی بعضا شکل مضحکی به خود میگیرد ، مساله دیگر تکرار خودنمایی شخصیتهای ابله ترک در این فیلم است ، مشکلی که در بیشتر فیلمهای ایرانی به نوعی مشاهده میگردد که دلایل آن را باید در ترک ستیزی نهفته در ادبیات و گفتمان هنری حاکم در ایران جستجو کرد.

در این فیلم نیز کارگردان برای پنهان کردن بی بضاعتی خویش در ارائه طنز و نقد اجتماعی ، به هجو و تخریب قومی دست میزند تا مخاطب را با خود همراه کند و لذا به سراغ سوژه دم دست هجو در ایران یعنی ترکها میرود ، هرچند این تخریب و اهانت گستاخانه در تقابل با پیام فیلم - که همدلی و وحدت آحاد جامعه در مقابل دشمن است – قرار میگیرد.

این هجو و تخریب در دو شکل مختلف دیده میشود :

۱- بازیگران بدلیل عدم تسلط به زبانی غیر از زبان مادری و ملی خویش ، کلمات و جملات را بصورت خنده داری ادا می نمایند که باعث تفریح و انبساط خاطر تماشاگر میشود ( همه شخصیتهای ترک این ویژگی را دارند و فارسی را بصورت مضحکی تکلم می نمایند )

۲- در مدلی متفاوت ، حرکات و رفتارهای بازیگران ترک با نوعی بلاهت آمیخته است که گویی بلاهت جزیی جداناشدنی از شخصیت آنهاست.

طبیعی است که ترکها به دلیل جمعیت زیادشان ، در همه مشاغل و صنوف و حرف ظاهر شوند و به همین جهت ذات اینکه ترکها در فیلمها ، نقش سوپور ، آبدارچی ، دزد و .... داشته باشند نمی تواند محل ایراد و انتقاد قرار بگیرد اما مساله این است که در سینمای ایران دقیقا در صحنه هایی از فیلم بر ترک بودن افراد ( به همان شیوه نخ نمای تلفظ مضحک کلمات ) تاکید میگردد که افراد دارای نقش منفی یا کلاس پایین اجتماعی باشند و ثانیا سادگی مفرط در حد بلاهت ، حتی در نقشهای با کلاس اجتماعی بالاتر مثل تاجر ، مهندس و ... نیز جزیی از شخصیت ترکان نمایانده میشود.

به هر حال این واقعیت سینمای ایران است که خواسته یا ناخواسته بصورت آشکاری مضامین نژادپرستانه را تبلیغ میکند طرفه آنکه زائقه و سلیقه تماشاگر ایرانی نیز به این نوع فیلمها عادت کرده است.

نکته مهمتر اما تبعات سیاسی و اجتماعی این فیلم هاست که موجب رشد تنشهای قومی پیش داوریهای نژادی است که با تشدید شکافها ، صدمات جبران ناپذیری را به بار آورده است.

وظیفه منتقدان ، سینماگران ، اصحاب رسانه و عموم فعالان جامعه مدنی است که با نقد و رد نژادپرستی و شوونیسم در عرصه شعر و ادبیات ، سینما و .. به مسئولیت اجتماعی خویش عمل نمایند.

در پایان از همه بویژه هم وطنان ترک درخواست می کنم با بایکوت فیلم "اخراجي‌ها ۲" اعتراض خود را به این بی حرمتی و توهین مکرر به شان و مقام انسانی اعلام نمایند.