فاخته زمانی دبیر آداپ در گفتگو با رادیو زمانه : «حقوق برابر در ایران خواسته‌ای ابتدایی است»

اردوان روزبه

فاخته زمانی، فعال حقوق بشر آذربایجانی و دبیر انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجان یکی از کسانی بود که در اجلاس ضد نژادپرستی سازمان ملل سخنرانی کرد، او به همراه دو نماینده دیگر از ایرانیان، نازنین افشین‌جم و احمد باطبی در این اجلاس حاضر شد.

او در سخنرانی‌اش به فشار‌های اعمال شده علیه آذری‌ها در ایران پرداخت. در مراسم افتتاحیه اجلاس ژنو، سران و نمایندگان دولت‌های مختلف از جمله محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری ایران و سازمان‌های غیر‌دولتی مدافع حقوق بشر از سراسر جهان حضور داشتند.

کنفرانس ضدنژادپرستی سازمان ملل با سازماندهی کمیساریای عالی حقوق ‌بشر سازمان ملل از تاریخ ۲۰ تا ۲۴ آوریل در ژنو سوییس برگزار شد. کنفرانس پیشین در سال ۲۰۰۱ در دوربان آفریقای جنوبی برگزار شد.

کنفرانس ژنو، با شعار «اتحاد علیه نژادپرستی و احترام و عدالت برای همه» تحقق مصوبات دوربان را علیه نژادپرستی مورد بررسی قرار داد. در کنفرانس دوربان، کشورهای عضو سازمان ملل توافق کردند که از اعتلای موقعیت اجتماعی و شغلی اقلیت‌ها پشتیبانی کنند.

افزون بر آن، این توافق به عمل آمد که پیکار علیه نژادپرستی و بیگانه‌ستیزی در رسانه‌ها منظم‌تر شود. سازمان ملل متحد علاوه از نشست اصلی، کنفرانس‌های مختلفی را در رابطه با مسأله نژاد‌پرستی در قالب این اجلاس برگزار کرد که شرکت‌کنندگان با بیان تجربیات شخصی خود از مسأله نژادپرستی به ابراز نظر در خصوص چگونگی پیگیری اهداف نشست دوربان و راه‌های عملی مقابله با پدیده نژاد پرستی پرداختند.

فاخته زمانی در یکی از کنفرانس‌های این اجلاس با عنوان صداها (Voices) با ارائه تجربه شخصی خود به سوالات مدعوین جواب داد.

از خانم زمانی پرسیدم به دعوت چه ارگانی در این کنفرانس حاضر شده و با توجه به حضورش در کنفرانس در مورد عکس‌العمل‌ها نسبت به سخنان رئیس جمهوری ایران توضیح دهد، او در این میان در مورد کاریکاتوری هم که به نظر برخی توهین‌آمیز بود توضیح داد، کاریکاتوری که منجر به محکومیت طراح و تعطیلی موقت روزنامه دولتی ایران شد.

از طرف سازمان ملل به این کنفرانس دعوت شدم. البته روز دوشنبه آقای احمدی‌نژاد در اجلاس ضدنژادپرستی ژنو سخنرانی کردند که فضا متشنج شد و خیلی‌ها از جلسه بیرون رفتند.

در سالنی که ما بودیم خیلی‌ها اعتراض کردند و سر و صدای زیادی شد. ما در این‌جا هستیم تا در مورد نژادپرستی که در ایران علیه آذربایجانی‌ها صورت می‌گیرد اعتراض کنیم. در مورد آن کاریکاتوری که در روزنامه دولتی ایران به آذربایجانی‌ها توهین شده بود، صحبت کنیم.

وقتی شما به مسأله‌ی نژاد‌پرستی اشاره می‌کنید شاید لازم باشد که جزییات بیشتری را مطرح بکنید...

با این‌که دولت در قانون اساسی در ماده‌ی ۱۵ به تمام اقوام حق یادگیری به زبان خودشان را داده، ولی ما در کتاب‌های درسی حتا یک درس هم به هیچ زبانی به غیر از فارسی نداریم. هم‌چنین در توهین‌هایی که در رسانه‌ها علیه آذربایجانی‌ها می‌شود ـ می‌دانید که تمام این رسانه‌‌ها کنترل می‌شود و هیچ چیزی بدون دیدن این‌ها بیرون نمی‌رود ـ ولی به کرات فیلم‌های تحقیرآمیزی علیه آذربایجانی‌ها می‌بینیم.

مدت زمانی است که روی این مسأله کار می‌کنیم و آن را چندین بار به سازمان ملل آورده‌ایم و بار دیگر از طرف سازمان ملل دعوت شدیم که به تبعیض‌های زبان، توهین‌ها، تحقیرها و هم‌چنین بازداشت‌هایی که برای خواست‌های حقوق بشری خیلی ابتدایی آذربایجانی‌ها در ایران می‌شود صحبت کنیم.

هم‌چنین از من خواسته‌اند به عنوان یک آذربایجانی در ایران از تجربیات خودم که با آن روبه‌رو شده‌ام، صحبت کنم.

نظر شما در ارتباط با سخنرانی روز دو‌شنبه‌ی رییس جمهور ایران در این اجلاس چه بود؟

برای من خیلی ناراحت کننده بود که در مملکتی که آقای احمدی‌نژاد اداره می‌کند، نژادپرستی است و ابتدایی‌ترین حقوق انسان‌ها زیر پا گذاشته می‌شود، حتا قانون اساسی را هم اجرا نمی‌کنند. و اجازه نمی‌دهند سنی‌هایی که در آذربایجان غربی زندگی می‌کنند به صورت عمومی نماز برگزار کنند، اما مسئولین همین دولت می‌خواهند به تمام دنیا درس ضد نژادپرستی بدهند.

در حالی که در کشور خودشان حقوق افراد رعایت نمی‌شود و کاری نمی‌کنند که در ایران صلح، هم‌زیستی و به هم احترام گذاشتن ترویج شود.

آیا پبش از این هم‌ چنین فرصت‌هایی پیش آمده است؟

دفعه‌ی پیش که شرکت کرده بودم در ارتباط با اقلیت‌های دنیا که در سازمان ملل صورت گرفته بود، صحبت کوتاهی با نماینده‌ی ایران در آنجا داشتیم و گزارش ماهانه‌ی خودمان را دادیم که چگونه افراد در اوین چندین ماه بدون آن‌که خانواده‌هایشان از آنان اطلاعی داشته باشند، بدون وکیل نگه‌داری می‌شدند و موارد دیگر که به صورت رسمی به آن‌ها دادیم. ولی گفتند چنین چیزی وجود ندارد.

هم‌چنین گزارش‌گرانی که در سازمان ملل هستند از دولت جمهوری اسلامی خواستند که اجازه بدهند به داخل کشور بروند و وضعیت اقلیت‌های مختلف را بررسی کنند. ولی هنوز جوابی دریافت نکرده‌اند.

برخی موارد طرح می‌شود فعالانی که در حال حاضر حقوقی را در آذربایجان استیفا می‌کنند به دنبال جدایی‌طلبی و تجزیه‌طلبی هستند. تعبیر شما در ارتباط با این بیان چیست؟

از کسانی که دفاع می‌کنیم نمی‌پرسیم چه عقیده‌ای دارند. می‌خواهند در ایران باشند، می‌خواهند جدا شوند. ولی فکر می‌کنم نگاه کردن به این مسأله با این زاویه دید باعث می‌شود که بیشتر به جدایی‌خواهی دامن زده شود.

به عنوان یک جامعه باید شروع کنیم درباره‌ی مسایل خودمان صحبت کنیم. تقاضای یک فرد برای تدریس زبان مادری دلیل بر آن نمی‌شود که این شخص با اتهام‌هایی مثل تجزیه‌طلبی روبه‌رو شود. باید حقوق تمام ایرانی‌ها را برابر در نظر بگیریم و این یک خواسته‌ی ابتدایی است و همه‌ی ما ایرانی‌ها باید به این مسأله دقت کنیم.

فایل صوتی مصاحبه را از اینجا بشنوید